Vierde heruitgave van “Tranen over Mortsel”

“Dat knielende meisje op deze foto, dat ben ik: Gusta Lernout. Toen mijn vader hem maakte was ik 12 jaar. Vandaag ben ik er 92. Op de foto kijk ik naar een Amerikaanse bom van zo’n 500 kilogram, net onschadelijk gemaakt door de Duitsers. Het was blindganger die gevallen was vlak bij ons thuis aan het paadje waar nu de Lodewijk Dosfellei is. Het onontplofte explosief was een van de 600 bommen die door Amerikaanse vliegtuigen 80 jaar geleden op Mortsel waren gedropt. Ik zat die noodlottige 5 april 1943 in het zesde leerjaar van de Sint-Lutgardisschool. Onze zuster gaf turnles op de speelplaats omdat het zo’n prachtige eerste lentedag was, een dag om de oorlogsellende te vergeten. Ik mocht niet meedoen omdat ik te veel gebabbeld had. Ik was nochtans een braaf, stil kind. Met twee vriendinnen Edith Sestig en Godelieve Goethals moest ik als straf op een bankje zitten. Toen begon het bombardement.” 

“De zuster liep met onze klas naar binnen en wenkte naar ons dat we moesten volgen. Maar er viel een bom. In een flits zag ik nog de lange gang waar aan het einde mijn gillende klasgenootjes in paniek achter de zuster liepen. En toen was alles weg. Nu ben ik dood, dacht ik. Dit is het laatste oordeel. De zon is uit de hemel gevallen, alles in duisternis gehuld, een hels geraas. Na een tijdje kon ik eindelijk een oranje schijfje door de zwarte wolk van stof ontwaren: warempel de zon! Als waren we de laatste overlevenden op aarde grepen wij, de drie gestraften, elkaar vast. Zonder elkaar los te laten, kropen we samen door het puin naar buiten. We wilden vluchten. Maar waar naartoe? We gingen naar het huis naast de school. Daar zaten juffen in de gang onder de trap, omringd door paniekerige kleutertjes. Toen kwam er er eindelijk een ongewone stilte. Het bombardement was voorbij. We liepen het Gemeenteplein op.”

“Maar toen brak de hel opnieuw los. Een bom trof het huis waar de kleutertjes zaten. Waar moesten we naartoe? Toen deze tweede bommenvlaag voorbij was, dacht ik paniekerig aan ons thuis. Ik veronderstelde dat het vliegplein vlakbij het doelwit was. Ik durfde er niet naartoe. Maar dat kon voorlopig ook niet. Het Gemeenteplein was als een omgewoeld veld, waar we van bomkrater tot bomkrater moesten klimmen. Enkele ogenblikken was het muisstil, of heb ik me dat ingebeeld? Toen ineens werd er aan alle kanten geschreeuwd, geroepen en gehuild. Op enkele meters van ons stond een tram en een bus te branden. Overal lagen lijken en afgerukte ledematen. Edith meende een zwaar verminkt lijk van haar buurvrouw te herkennen en we hebben het samen naar een huis gesleurd.” 

“We renden naar de Guido Gezelleschool, waar Ediths vader directeur was. Daar vond ik mijn broer Leo, die vertelde dat ze het bombardement hadden overleefd door ‘als een tros van dertig kinderlijven’ onder de trap te schuilen. Het broertje van Edith lag nog onder het puin. Leo en ik werden samen met enkele buurjongens naar huis gestuurd.” 

“Vader was op Gevaert tijdens het bombardement, maar ontsnapte aan de vreselijke vlammenzee daar. Hij rende naar ons huis in de Dieseghemlei, maar aan de Deurnestraat werd de weg versperd door een omgeslagen boom. Hij liep verder langs de treinbedding en zag een treinstel op zijn kant liggen. Vader hielp nog enkele mensen uit de wagon. Thuis was er gelukkige slechts geringe schade. Maar Leo en ik waren er nog niet en in paniek trok vader naar het centrum om ons te zoeken. Hij kwam eerst aan de jongensschool en stormde dan verder naar mijn school, waar hij het klasgebouw volledig in puin aantrof. Hij bleef daar om te helpen de kinderen en juffen uit het puin te halen. De meesten waren dood, ook onze zuster. Urenlang bleef hij daar werken tot ’s nachts. Die eerste nacht was er zoveel verwarring dat niemand eraan dacht om onze Va te verwittigen dat ik veilig thuis was. Wij werden kort daarna naar onze grootouders in Geluwe gebracht, ver weg van het oorlogsgewoel. Daardoor heb ik nooit geweten wie van mijn klas het bombardement overleefde en wie niet…”

“Na het bombardement was alles anders”, besluit Gusta Lernout in haar beklijvende getuigenis in  Tranen over Mortsel. “Kinderen waren geen kinderen meer. Nooit kregen we een uitleg of een verklaring waarom het bombardement was misgelopen. Lang mochten we niet vertellen. Of konden we niet. Of durfden we niet. Mijn kinderen hebben het lang niet geweten. Nu vertel ik wel, want 5 april mag nooit vergeten worden.”

Sinds vorige week ligt Tranen over Mortsel opnieuw in de winkel. Pieter Serrien ging het eerste exemplaar plechtig overhandigen aan Gusta. Met de 80ste herdenking van het bombardement (zie hier voor meer info) is er een vierde herziene editie. Er werden correcties doorgevoerd, de foto van Gusta en de blindganger toegevoegd en een extra tekst gemaakt over wat er sinds de vorige heruitgave in 2018 en de oprichting van de vzw 5 april 1943 is gebeurd. De slachtofferlijst achteraan in het boek werd helemaal nagekeken en heeft ook online een opfrisbeurt gekregen. Je kan die bekijken via deze link.

Vrijdag 7 april (om 20 uur) stelt Pieter de heruitgave voor in het Mortselse cultureel centrum. Iedereen welkom op wat zeker een bijzonder avond zal worden. Tickets zijn te bestellen via deze link. Hopelijk tot dan! Ook op de andere herdenkingsactiviteiten is iedereen welkom. Een overzicht staat op deze website van de vzw (deze link) en die van de stad Mortsel (deze link). 

De foto van Gusta en de blindganger komt uit het familiearchief Lernout. De tekeningen zijn allemaal van de hand van Mortselse kunstenaar Jules Van Ael, bewaard door Mortselse Heemkundige Kring en vzw 5 april 1943. 

Dit bericht is ook verschenen op de website van Pieter Serrien, deze link.